یکی از روغن هایی که در خودرو استفاده می شود، روغن واسکازین یا روغن گیربکس میباشد . وظیفه اصلی این روغن ، روان کاری قطعات متحرکی میباشد که در گیربکس خودرو ، دیفرانسیل و جعبه فرمان به کار می روند . دسته بندی انواع این روغن ها با توجه به میزان کیفیت و ویسکوزیته آن خواهد بود . مهمترین خواص و ویژگی روغن گیربکس ، سازگار بودن آن با فلزاتی است که در جعبه دنده وجود دارد . از این فلزات می توان به فولاد و آلیاژهای مس اشاره کرد . در ادامه این بخش از مجله یدک مال به آشنایی بیشتر با روغن گیربکس میپردازیم.
روغن گیربکس چیست؟
روغن واسکازین یا گیربکس ( Gear oil ) یکی از روغن هایی میباشد که برای عملکرد بهتر خودرو از آن استفاده خواهد شد . وظیفه اصلی واسکازین یا روغن گیربکس روانکاری چرخ دنده های جعبه دنده های دستی و اتومات میباشد . واسکازین نام روسی روغن گیربکس یا روغن چرخ دنده میباشد . روغن گیربکس در گیربکس و دیفرانسیل خودرو کاربرد دارد که از چرخ دندهها و متعلقات آنها محافظت خواهد کرد .
گیرپاچ کردن موتور رایج ترین مشکلی میباشد که ممکن است برای موتوری با روغن کهنه اتفاق بیافتد. وجود روغن گیربکس در جعبه دنده از اهمیت بالایی برخوردار است، و از بین رفتن خاصیت آن ، کم شدن روغن مقدار مورد نیاز گیربکس ، و در نتیجه عدم تعویض به موقع آن موجب وارد شدن خسارات بسیاری به گیربکس و موتور خودرو خواهد شد.
روغن دنده نیز مانند روغن موتور مطابق با سطح کیفیت (API) و ویسکوزیته (گرانروی SAE) طبقه بندی میشود .
این روغن روان ساز دارای گرانروی بسیار کم (حتی در دما‌های پایین) میباشد و با فلزات موجود در جعبه دنده (فولاد و آلیاژهای مس) به اندازه کافی سازگاری خواهد داشت .
رنگ این روغن مانند ضد یخ قرمز رنگ میباشد ولی غلظت آن بیشتر میباشد .
روغن گیربکس یا واسکازین ؟
روغن گیربکس یا واسکازین کاربردهای مختلفی برای جعبه دنده خودرو دارد ، این روغن خاصیت خنک کنندگی و توانایی انتقال قدرت از موتور را دارد و مانند یک سیال لزج عمل خواهد کرد .
انواع این سیالات برای جعبه دنده های متفاوت به کار می روند و جالب است بدانید که به روغن مورد استفاده در جعبه دنده های اتوماتیک ، روغن گیربکس گفته می شود . همچنین به روغن مورد استفاده در گیربکس های دستی ، روغن دنده یا واسکازین گفته میشود . تفاوت اصلی این دو در غلظت و گرانراوی آن ها می باشد که ناشی از تفاوت عملکرد در جعبه دنده دستی و دنده اتوماتیک یباشد اما کار هر دوی آنها روغن کاری و روانکاری جعبه دنده ها میباشد . البته باید گفت در برخی از مواقع این امکان وجود دارد که از روغن گیربکس اتوماتیک ، برای گیربکس دستی هم استفاده کنند ، اما برعکس آن امکان پذیر نخواهد بود .
انواع روغن گیربکس خودرو
دو نوع روغن گیربکس یا روغن دنده در خودروها وجود دارد , ATF و MTF که با توجه به نوع دنده خودرو ، یکی از آن ها به کار گرفته می شود .
روغن واسکازین خودروهای دنده اتومات ATF
روغن گیربکس نوع اول در خودروهای دنده اتوماتیک استفاده می شود و به آنها ATF نیز گفته می شود . این کلمه مخفف Automatic Transmission Fluid است. این نوع روغن ویسکوزیته کمتری داشته و غلظت آن پایین تر میباشد . مدل قرارگیری چرخ دنده ها و همچنین شکل جایگیری آن ها در جعبه دنده ها، علت رقیق بودن این روغن ها به حساب می آید.
خواص روغن گیربکس ATF
علاوه بر خاصیت روانکاری روغن دنده اتومات ، این روغن دارای وظایف دیگری نیز میباشد . یکی از این وظایف مهم ، انتقال قدرت از روغن به کلاچ است.
وظایفی چون انتقال قدرت موتور از راه مبدل گشتاور ، تنظیم میزان دما از راه انتقال حرارت، روان کردن دنده ها و یاتاق ها، روان کردن سطوحی که اصطکاک ایجاد می کند، حفاظت سطوح فلزی در برابر خوردگی و همچنین کنترل کردن اصطکاک ایجاد شده در صفحه کلاچ ها زمانی که دما تغییر می کند و … از موارد دیگر وظایف آن هستند که در ادامه این وظایف به طور کامل نام برده شده اند .
همچنین تعدادی از ویژگی های این روغن گیربکس شامل موارد زیر میباشد :
خواص روغن گیربکس ATF
علاوه بر خاصیت روانکاری روغن دنده اتومات ، این روغن دارای وظایف دیگری نیز میباشد . یکی از این وظایف مهم ، انتقال قدرت از روغن به کلاچ است. وظایفی چون انتقال قدرت موتور از راه مبدل گشتاور ، تنظیم میزان دما از راه انتقال حرارت، روان کردن دنده ها و یاتاق ها، روان کردن سطوحی که اصطکاک ایجاد می کند، حفاظت سطوح فلزی در برابر خوردگی و همچنین کنترل کردن اصطکاک ایجاد شده در صفحه کلاچ ها زمانی که دما تغییر می کند و … از موارد دیگر وظایف آن هستند که در ادامه این وظایف به طور کامل نام برده شده اند . همچنین تعدادی از ویژگی های این روغن گیربکس شامل موارد زیر میباشد :
گرانروی کمتر : روغن واسکازین اتوماتیک، روغن هیدرولیک رقیق میباشد که گرانروی کمتری در مقایسه با روغن گیربکس دستی دارد . داشتن این ویزگی باعث می شود تا روانکاری قطعات حساس سیستم انجام شود .
پایدرای بالا در برابر دمای بالا : یکی از مهمترین ویژگی های روغن گیربکس اتوماتیک ، قدرت خنک کنندگی آن میباشد که به مانند مایع خنک کننده سیستم رادیاتور خواهد بود . روغن گیربکس اتوماتیک در مقایسه با روغن گیربکس دستی ، دارای نقطه جوش کمتری میباشد ولی عمر آن با اضافه کردن مکمل های مخصوص، بالا می رود .
پایداری در برار ساییدگی : علت این که روغن گیربکس باید در برابر خوردگی انواع فلز مقاومت داشته باشند، وجود فلزات مختلفی چون چدن ، آلومینیوم ، مس و برنزی است که در قطعات گیربکس استفاده می شود . روغن گیربکس اتوماتیک، ضد زنگ و ضد اکسیداسیون بوده و می تواند لجن و رسوبات را کنترل کند .
خاصیت آبگریزی و مقاومت در برابر تولید کف : اگر آب به مخزن نفوذ کند ، می تواند مانع تشکیل امولسیون های مضر برای سیستم شود. جلوگیری از تشکیل کف ، از خواص دیگر روغن گیربکس میباشد . چراکه تشکیل کف اجازه انتقال قدرت به سیستم گیربکس را نمیدهد و راندمان آن را پایین می آورد .
وظایف روغن دنده اتوماتیک
- انتقال قدرت موتور از طریق مبدل گشتاور
- کنترل دما از طریق انتقال حرارت
- روانکاری یاتاقان‌ها و دندهها
- روانکاری کلیه سطوح اصطکاک
- کنترل تورم آب‌بندها
- کنترل اصطکاک در صفحه کلاچ‌ها در دمای متغیر
- محافظت از سطوح فلزات در برابر خوردگی
- تمیز نگاه داشتن قطعات داخلی گیربکس
روغن واسکازین خودروهای دنده دستی MTF
نوع دوم روغن گیربکس که برای خودروهایی با دنده دستی استفاده می شود با نام اختصار MTF خوانده و شناخته می شود. این اختصار مخفف Manual Transmission Fluid میباشد . این نوع روغن غلظت بالایی داشته و به دلیل داشتن ترکیبات مختلف برای دنده های دستی مناسب است . نباید هیچگاه روغن گیربکس دستی را به جای دنده های اتوماتیک استفاده کرد .
جعبه دنده دستی شامل دو شافت (میله) به همراه مجموعه‌ای از دندهها میباشد . انتقال قدرت در این سیستم زمانی است که شما موقعیت دسته دنده را عوض می‌کنید و باعث درگیر شدن دندهها و در نتیجه انتقال قدرت می‌شوید . این عمل (درگیر شدن دندهها) باعث ایجاد حرارت، قدرت و همچنین اصطکاک شدید بین قطعات در تماس با یکدیگر میشود .
با این طرز عملکرد ، روغن واسکازین به تعویض راحت تر دنده خودرو کمک کرده و از خوردگی و ساییدگی جلوگیری خواهد کرد و مانع از سخت جا رفتن دنده در خودرو میشود .
خواص روغن گیربکس دنده دستی خودرو
ویسکوزیته یا گرانروی واسکازین :
یکی از مهمترین ویژگی این نوع روغن ، میزان ویسکوزیته آن میباشد . غلظت بالای این روغن به این دلیل است که بتواند کل سیستم را در پوشش خود درآورده و به خنثی شدن فشار وارد شده بر دنده ها کمک کند .
مقاومت در برابر گرمای زیاد :
از خواص دیگر این روغن ، داشتن مقاومت بالا در برابر گرمای زیاد است . نقطه جوش بالا از خواص مهم روغن گیربکس از این نوع میباشد ، چرا که افزایش دما در زمان تماس دنده ها به هم ایجاد شده و سطح دنده ها داغ خواهد شد . وجود این روغن می تواند انتقال حرارت از دنده ها را انجام دهد که در حفاظت از دنده ها نقش مهمی را ایفا میکند .
مقاومت در برابر فشار بالا :
همان طور که در بالاتر اشاره شد روغن دنده باید مقاومت خوبی در برابر فشار بالا داشته باشد. چرا که به دلیل ماهیت عملکرد سیستم گیربکس دستی، دندهها در معرض فشار بالایی قرار می‌گیرند که این فشار بالا به مرور زمان باعث خوردگی و از بین رفتن کامل دندها میشود.
زمان تعویض روغن گیربکس
واسکازین هم مانند سایر روغن ها زمان تعویض دارد . روان کار کردن گیربکس هم در نتیجه تعویض به موقع واسکازین می باشد . معمولا خیلی از رانندگان و مالکان خودرو در زمان تعویض دیسک و صفحه کلاچ ، واسکازین خودروی خود را هم عوض می کنند . می توان متوسط کارکرد کلاچ خودرو را ۸۰ هزار کیلومتر در نظر گرفت و در زمان باز شدن گیربکس باید روغن گیربکس را هم تعویض کنیم . البته باید گفت در خودرو با دنده اتومات، زمان تعویض این روغن هر ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار کیلومتر است .
اگر روغن گیربکس به موقع تعویض نشود چه میشود؟
تعویض به موقع روغن گیربکس در مواقعی که خاصیت اولیه خود را ازدست داده است می‌تواند در عملکرد بهتر جعبه دنده وموتور و در نهایت حرکت خودرو و عمل تعویض دنده ها بسیار موثر باشد. امادر اثر عدم توجه به این موضوع در نهایت خسارات زیادی را به خودروی شما وارد میکند.
از مهم ترین مشکلاتی که در صورت عدم تعویض روغن گیربکس به وجود می‌آید شامل موارد زیرمیباشد :
- آلوده شدن ( کثیف شدن روغن ) روغن گیربکس در طی زمان و استهلاک زودتر قطعات
- اصطکاک بین قطعات و ورود ذرات فلزی ریز به درون گیربکس
- روغن گیربکس در خودرو های جعبه دنده اتوماتیک دچار افزایش دمای زیاد شده و خاصیت خود را از دست می‌دهد.
- نشتی روغن به علت اصطکاک و استهلاک قطعات
- آسیب به گیربکس
