یاتاقان (Bearing) یکی از قطعات بسیار مهم در پیشرانه خودرو است که اگر به هر دلیلی آسیب ببیند عملکرد موتور را مختل می‌کند ؛ در صورتی که دمای این قطعه بیش از حد مجاز بالا برود دیگر نمی‌تواند وظیفه خود را به درستی انجام دهد و در نتیجه بین قطعات اصطکاک به وجود آمده و به اصطلاح ، موتور خودرو یاتاقان می‌زند .
این قطعه ورقه‌ای نیم دایره ای شکل و تقریبا نازک است که در جایی بین ” میل لنگ و سیلندر ” و ” میل لنگ و شاتون ” قرار داده می‌شود . در واقع یاتاقان با همراهی روغن موتور برای روان کردن حرکت این قطعات در کنار هم و برای جلوگیری از اصطکاک و خوردگی آنها ساخته شده است . همچنین این قطعه برای محکم نگه داشتن قطعات در کنار یکدیگر نیز به کار می‌رود .
دو قطعه دیگر به نام « بلبرینگ » یا « رولبرینگ » از اجزای تشکیل دهنده یاتاقان محسوب می‌شوند . در واقع این قطعه از دو حلقه و ساچمه هایی در اندازه های مختلف تشکیل شده است که اگر این ساچمه ها گرد و توپی باشند به آن بلبرینگ و اگر از نوع سوزنی یا مخروطی باشند به آن رولبرینگ گفته می‌شود .
مواد یاتاقانی از متریال‌های نرم تهیه می‌شوند تا نقش ضربه‌گیر را نیز برای میل لنگ بازی کنند . لایه های مواد سازنده این قطعه به ترتیب زیر ، روی پوسته قرار می‌گیرند :
- لایه آلیاژ مس و سرب
- لایه نیکل
- لایه آلیاژ سرب و قلع
- مواد پودری قلع
بلبرینگ و انواع آن
بلبرینگ ها بخش های مکانیکی هستند که به چرخش اجسام کمک می کنند . به دلیل گرد بودن ساچمه ها ، فشار وارده بر بلبرینگ ، در نقطه ی تماس دو سطحی که بر روی هم حرکت می کنند کوچک می شود . از این طریق برای آن دو حرکتی بسیار نرمی را ایجاد می کند .
از مهمترین کاربردهای بلبرینگ ، کاهش شدت اصطکاک بین سطوح در حال حرکت می باشد . محور یا شفت در حال چرخش و محفظه بلبرینگ ، مانع از کشیده شدن این سطوح بر روی هم می شود . این عمل به وسیله ساچمه های کرد و دو کنس با سطوح صیقلی و صاف ، سطح تماس آنها را کاهش می‌دهد .
اجزای بلبرینگ
انواع بلبرینگ
۱-بلبرینگ تماس زاویه ای : این نوع بلبرینگ از شیارهایی در داخل رینگ درونی و بیرونی خود تشکیل می شوند و نسبت به هم در زاویه مشخصی قرار می گیرند . با وجود این ویژگی می توانند بارهای محوری و شعاعی را همزمان تحمل کنند .
۲-بلبرینگ شیار عمیق و محوری : این نوع بلبرینگ یکی از قدیمی ترین مدل ها و طرح های بلبرینگ و رولبرینگ است . شیار عمیق را به دو صورت تک ردیف و دو ردیف تولید می کنند . بلبرینگ شیار عمیق تک ردیف قابل تفکیک نیست و طراحی بسیار ساده ای دارد ، در عین حال کارایی بسیار زیادی در سرعت های دورانی بالا دارد .
رولبرینگ
رولبرینگ از ساچمه هایی به شکل رول ( استوانه ای ) ساخته شده‌اند . جنس رولبرینگ ها عموما از فولاد سخت است و به همین دلیل عمر بالایی دارند .
رولبرینگ ها بر اساس شکل ظاهری و کاربردهایشان ، به چهار دسته زیر طبقه بندی می‌شوند که در ادامه به توضیح آن ها می‌پردازیم :
- رولبرینگ استوانه ای : پرکاربردترین نوع رولبرینگ ، رولبرینگ‌های استوانه است ، زیرا به خوبی میتواند بارهای شعاعی را کنترل و هدایت کند .
- رولبرینگ مخروطی : این محصول دارای شیار داخلی و خارجی و غلتک های مخروطی بوده و قادر به تحمل بار محوری و شعاعی می باشد .
- رولبرینگ سوزنی : به دلیل قطر کم ، تنها قادر به تحمل بارهای شعاعی است .
- رولبرینگ کروی : رولبرینگ کروی میتواند صداها و لرزش های خودرو را به حداقل برساند .
علائم خرابی این قطعه در خودرو
- اگر هنگام گاز دادن و شتاب گرفتن خودرو متوجه صدای تق تق شوید ، احتمال اینکه خودروی شما یاتاقان زده باشد زیاد است . این اتفاق معمولا در دور موتور بالا به وجود می‌‌آید و صدای به هم خوردن قطعات فلزی به گوش می‌رسد .
- اگر موتور ماشین قفل شده باشد و به هیچ وجه موتور روشن نشود ، باید گفت ماشین یاتاقان زده است و دلیل آن هم اصطکاک شدید قطعات است .
- یکی از نشانه‌های دیگر برای پی بردن به خرابی یاتاقان خودرو روشن شدن چراغ موتور و یا چشمک زدن آن می‌باشد .
وظایف این قطعه
کاهش دادن اصطکاک بین میل لنگ و سیلندر و پیشگیری از خوردگی آنها
کاهش دادن اصطکاک میل لنگ و شاتون و پیشگیری از خوردگی آنها
جلوگیری از لرزش قطعات مکانیکی و سروصدای ناشی از آن
یاتاقان ها را به چهار دسته تقسیم بندی میکنند :
یاتاقان لغزشی : مدل لغزشی را می‌توان تکیه گاهی برای قسمت های چرخنده در جهت های شعاعی و محوری تعریف کرد .
یاتاقان غلتشی : مدل غلتشی از دو عدد ریگ و چند ساچمه تشکیل شده است . این ریگ و ساچمه ها بین حلقه ها و به شکل مماس قرار گرفته اند .
یاتاقان ثابت : یاتاقان ثابت در واقع به بخش ثابت میل لنگ متصل است و از خوردگی آن جلوگیری می کند . میل لنگ‌ها علاوه بر حرکت دورانی ، گاهی حرکت رفت و برگشتی دارند که در اصطلاح لقی میل لنگ نیز نامیده می‌شود . مدل ثابت این قطعه این لقی را کنترل می‌کند و از ضربه هایی که ممکن است به آن وارد شود پیشگیری می‌نماید .
هر میل لنگ دارای حداقل دو یاتاقان ثابت می‌باشد . در موتور هایی که ۴ سیلندر دارند ، میل لنگ توسط ۵ یاتاقان ثابت نگه داشته شده است .
یاتاقان متحرک : یاتاقان متحرک بین شاتون و میل لنگ قرار دارد و باعث می‌شود شاتون لق نشود . به این نوع ، یاتاقان شاتون نیز گفته می‌شود و شباهت بسیار زیادی به یاتاقان ثابت دارد اما در این نوع ، میل لنگ آزاد است و حرکت رفت و برگشتی به دورانی تبدیل می‌شود .
دلایل یاتاقان زدن خودرو چیست؟
- کیفیت پایین روغن موتور
- خالی شدن رادیاتور
- خراب بودن پمپ روغن
- کم بودن گریس موتور
- عدم تعویض فیلتر روغن
- شل بودن شاتون
- رانندگی با دور موتور بالا
در مرحله نخست اگر هنگام گاز دادن صدای اضافی میشنوید باید به این مورد شک کنید . اگر این موضوع در مراحل ابتدایی نباشد قفل شدن موتور و روشن نشدن خودرو میتواند مشاهده شود . علاوه بر این چراغ چک خودرو روشن خواهد شد .
در واقع این قطعه با همراهی روغن موتور برای روان کردن حرکت این قطعات در کنار هم و برای جلوگیری از اصطکاک و خوردگی آنها ساخته شده است .
