روغن موتور وظیفه‌ی روانکاری قطعات متحرک موتور ماشین را بر عهده دارد. اگر روغن موتور کثیف شود، خاصیت روانکاری خود را از دست می دهد و به موتور ماشین آسیب می رساند.روغن موتور ماشین صرفاً یک روغن نیست، بلکه ترکیبی از روان کننده های اصطکاک، عوامل حمایت کننده ویسکوزیته و بازدارنده های خوردگی است که همه این ها در حرکت یکپارچه موتور نقش حیاتی دارند. معمولاً روغنی که تازه در موتور ریخته می شود دارای رنگ کهربایی با درخشش شفاف است.
علت زود کثیف شدن روغن موتور
۱- گرمای بیش از حد موتور : گرما یکی از عوامل اصلی تجزیه روغن موتور است. موتوری که در شرایط عادی کار می کند به دمای بین ۲۰۰ تا ۲۳۰ درجه می رسد. با این حال، برای موتوری که بیش از حد گرم می شود، این دماها می تواند تا سطوح بسیار بالاتری افزایش یابد. گرما از ورود جریان هوا به محفظه موتور جلوگیری می کند و با نفوذ به مولکول های بزرگتر و شکستن آن ها به طور مستقیم به ویسکوزیته روغن موتور حمله می کند.
۲- افزایش اکسیداسیون : اکسیداسیون یک فرآیند طبیعی است که با گذشت زمان افزایش می یابد و باعث تجزیه شیمیایی روغن موتور می شود. این اثر متقابل بین گرما و مولکول های روغن موتور در حضور اکسیژن است که در نهایت منجر به کاهش اثر روانکاری سیال می شود. با این حال سرعت این فرآیند تحت شرایط خاصی افزایش می یابد. با تجزیه بیشتر روغن موتور خودرو غلیظ تر می شود و باقیمانده آن با خاک، کربن و سایر آلاینده ها ترکیب می شود و لجن را ایجاد می کند. لجن می تواند مانع از تامین روان کننده به اجزای حیاتی خاصی شود و آسیب های جبران ناپذیری به موتور وارد کند. آسیب موتور در اثر لجن به عنوان مرگ سیاه نیز شناخته می شود.
۳- گرفتگی فیلتر روغن : روغن موتور از فیلتر روغن عبور می کند تا ذرات جمع آوری شده ناشی از چرخش موتور را از بین ببرد و از روانکاری و خنک سازی مناسب اجزای موتور در هر چرخه اطمینان حاصل کند. فیلتر روغن برای محافظت از موتور با دفع ذرات خارجی تعبیه شده است، اما با گذشت زمان کارایی آن در انجام این کار کاهش می یابد و باعث تجمع کثیفی، آلاینده ها و سایر مواد کثیف می شود، به همین دلیل توصیه می شود هر دفعه که به تعویض روغنی مراجعه می کنید، فیلتر روغن را همراه با روغن موتور تعویض کنید.
فیلتر روغنی که با کثیفی اشباع شده است نه تنها روغن موتور را کثیف می کند بلکه سیال را در مسیر خود نگه می دارد و از رسیدن آن به قسمت های متحرک موتور جلوگیری می کند. یکی از ساده ترین راه ها برای بررسی گرفتگی فیلتر روغن، نگاه انداختن به خود فیلتر است.
۴- مشکل در تهویه میل لنگ :سیستم تهویه میل لنگ عامل مهمی در جلوگیری از وزش گازها است. این سیستم گازهای حاصل از احتراق را قبل از اینکه به سمت پایین میل لنگ بروند دوباره به گردش در می آورد. این یک مکانیسم ساده است، اما یکی از مهم ترین وظایف را در تکمیل یک واکنش احتراق انجام می دهد.
اگر سوپاپ میل لنگ آسیب دیده باشد و نتواند دمیدن گاز را کنترل کند، ممکن است باعث شود گازهای احتراق به داخل مخزنی که روغن موتور ماشین شما در آن قرار دارد نفوذ کند. مخلوط شدن گازهای احتراق با روغن موتور می تواند باعث زود کثیف شدن روغن موتور و در نتیجه کارایی روغن را از بین ببرد
۵- کثیفی بیش از حد :روغن موتور جدا از اینکه یک روان کننده ضروری برای کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک است، به عنوان یک عامل پاک کننده برای اجزای موتور ماشین شما نیز عمل می کند. همانطور که روغن موتور در محفظه گردش می کند، ذرات بسیار ریز، ضایعات و آلاینده ها را جمع آوری می کند که برخی حتی کوچکتر از سه میکرون هستند
۶- رقیق سازی سوخت : رقیق سازی سوخت که به عنوان رقیق شدن میل لنگ نیز شناخته می شود، یکی از مهم ترین دلایلی است که موتور شما نمی تواند از روغن موتور به طور موثر استفاده کند. رقیق شدن میل لنگ زمانی اتفاق می افتد که سوخت در روغن موتور هنگام عبور از میل لنگ نشت می کند. مخلوط شدن سوخت با روغن موتور باعث نازک شدن ویسکوزیته می شود زیرا سوخت قوام بسیار پایین تری دارد. همچنین این موضوع می تواند مخلوط سوخت را وادار کند تا با ویسکوزیته تغییر یافته سازگار شود و در نتیجه عملکردی کمتر از حد مطلوب داشته باشد. نشت سوخت می تواند به سه دلیل عمده اتفاق بیفتد: تعمیر و نگهداری ضعیف، تعمیرات موتور و انباشتگی رطوبت
۷-آلودگی آب :اگرچه آب ممکن است مسئول اصلی کثیف کردن روغن موتور نباشد، ولی با این حال روغن را آلوده می کند و کارایی آن را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد و طول عمر آن را کوتاه می کند. روغن موتور ذاتاً هیگروسکوپیک نیست، به این معنی که به طور فعال رطوبت را از جو جذب می کند، اما به طور کلی مقداری رطوبت از تراکم روی قطعات فلزی داخلی موتور به روغن موتور راه پیدا می کند. اگرچه این مقدار کم اغلب با روغن موتور مخلوط نمی شود زیرا گرمای موتور آب را تبخیر می کند ولی برای اینکه تراکم به تنهایی منجر به آلودگی روغن شود، نیاز است که موتور گرما تولید نکند و مایع را تبخیر نکند
۸- نشت مایع خنک کننده :آلاینده دیگری که مستقیماً روغن موتور را کثیف نمی کند اما ساختار مولکولی آن را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد، ضد یخ ماشین است. ضد یخ با افزایش ویسکوزیته که مانع حرکت روان آن همراه با اجزای موتور می شود، خاصیت روانکاری روغن را از بین می برد. با وجود مایع خنک کننده در سیستم روغن، می توانید انتظار داشته باشید که موتور ماشین شما با مشکلات زیادی روبرو شود زیرا روغن موتور کاملاً بی اثر می شود. با این حال تشخیص نشت مایع خنک کننده چندان دشوار نیست. مایع خنک کننده معمولاً در صورت سوختن واشر سرسیلندر یا ترک خوردگی دیواره سیلندر وارد سیستم می شود
علائم و نشانه‌های زمان تعویض روغن موتور
۱-رنگ روغن : بهترین نشانه برای تشخیص زمان تعویض روغن بررسی رنگ روغن است. در شرایط عادی باید روغن به رنگ کهربایی و درخشان باشد، اما زمانی که نیاز به تعویض دارد، کثیف و سیاه‌رنگ شده است.
۲- بوی روغن‌سوخته : کثیف شدن روغن موتور به‌مرور باعث بالارفتن دمای موتور و در نهایت سوختن روغن می‌شود. این بو را می‌توانید از داخل کابین ماشین هم حس کنید.
۳-دود غیرطبیعی اگزوز : روغن با خارج کردن آلودگی‌ها از موتور باعث کارکرد درست آن می‌شود. در شرایطی که روغن کثیف است این عملکرد با مشکل مواجه شده و سوخت‌وساز موتور به هم می‌ریزد.
۴-بالارفتن آمپر دمای موتور: روغن با حرکت میان قطعات موتور، حرارت اضافی آن‌ها را جذب می‌کند. زود کثیف شدن روغن موتور باعث می‌شود آلودگی‌ها درون موتور باقی بمانند. همین ذرات کوچک آلودگی می‌توانند حرکت قطعات موتور را با مشکل مواجه کنند و در نهایت شاهد بالارفتن دمای موتور خواهید بود.
۵-چراغ‌های هشداردهنده :بیشتر خودروهای امروزی از کامپیوترهای مرکزی بهره می‌برند. این سیستم در بخش‌های مختلف خودرو سنسورهایی دارد که از عملکرد صحیح آن‌ها اطمینان حاصل کند. به‌این‌ترتیب یکی از راه‌های مطلع شدن از زمان تعویض روغن، هشدارهای سیستم مرکزی خودرو خواهد بود.
در چه شرایطی باید زودتر روغن‌موتور را تعویض کنیم؟
اگر می‌خواهید خودروی شما به بهترین شکل کار کند باید مراقب کیفیت روغن‌موتور باشید. در شرایطی که ماشین در ترافیک‌های سنگین برای مدت طولانی حرکت کند یا مدت‌زمان روشن بودن در حال درجا، زیاد باشد؛ باید زودتر از موعد مقرر برای تعویض روغن موتور اقدام کنید. شرایط این‌چنین باعث کثیف شدن روغن موتور می‌شوند و اگر ادامه‌دار باشند، حتی ممکن است هر ۵۰۰۰ کیلومتر یک‌بار هم نیاز به تعویض روغن داشته باشید.
