ترمز دستی ماشینها یکی از اجزای ایمنی و مهم به کار رفته در انواع خودرو می باشد که نحوه صحیح بکار بردن آن بسیار حائز اهمیت میباشد . کوچک ترین نقص و ایراد در این سیستم میتواند بسیار خطرناک باشد . در حقیقت ترمز دستی ابزاری میباشد که به شما کمک می کند تا هنگامی که خودرویتان در حال توقف است، ثابت و بدون حرکت در جای خود بماند . در این حالت با فعال کردن ترمز دستی ، پای خود را از روی ترمز بر داشته و به این صورت خودرو ثابت در جای خود خواهد ماند . در ادامه این مقاله از مجله یدک مال قصد داریم شما را با نحوه عملکرد ترمز دستی و انواع آن آشنا کنیم .
ترمز دستی چیست ؟
این قطعه یکی از اجزاء ایمنی به کار برده در وسایل نقلیه میباشد که برای پیشگیری از حرکت خودرو در زمان هایی که خودرو مخصوصا در یک محل شیب دار پارک شده میباشد به کار برده میشود . این وسیله در خودروهای معمولی به وسیله یک اهرم و در خودروهای جدیدتر به وسیله یک دکمه مورد استفاده قرار خواهد گرفت .
این وسیله که به ترمز پارک نیز معروف میباشد برای ثابت نگه داشتن خودروی متوقف شده به کار خواهد رفت . در این حالت موتور خودرو ممکن است خاموش یا روشن باشد . نکته مهم این است که راننده خودرو را در موقعیتی قرار داده که قادر به حرکت نیست پس باید از سکون لازم برخوردار باشد.این قطعه همچنین باید قادر باشد خودرو را حتی در شیبی با زاویهی ۳۰ درجه ساکن نگه دارد.
البته که سیستم ترمز مدرن معمولاً بسیار قابل اعتماد میباشند و مجهز به سیستمهای هیدرولیک دو مداره و سیستمهای حسگر سیال کم ترمز هستند . به این معنی که برای توقف وسیله نقلیه در حال حرکت استفاده میشود .
انواع ترمز دستی
مکانیکی ( پدالی و اهرمی )
معمولا ترمزهای دستی مکانیکی به دو شکل اهرمی و پدالی می باشد. برای فعال کردن آنها لازم است راننده اهرم را به بالا کشیده یا پدال را تا انتها فشار دهد. برای غیر فعال کردن آن نیز باید اهرم و پدال خودرو رها شوند.
اهرم این ترمز از دو بخش تشکیل شده میباشد :
- دکمه آزادسازی ترمز دستی
- دسته ترمز دستی
با حرکت دادن ترمز دستی اهرمی به سمت بالا یا پایین و فشردن دکمه یا ضامن آزاد سازی و هدایت آن به سمت بالا یا پایین می توان آن را رها و یا فعال نمود. ترمزهای دستی مکانیکی پدالی را نیز بیشتر در خودروهای آمریکایی و یا محصولات شرکت مرسدس بنز میبینیم.
یکی از معایب بزرگ سیستمهای ترمز دستی مکانیکی امکان حرکت خودرو در مواقع فعال بودن آن است. این مشکل که در صورت ساییده شدن لنتها ایجاد شده و با نزدیک شدن به زمان سرویسشان تشدید میشود. به این ترتیب که گاهی راننده فراموش میکند اهرم ترمز دستی را آزاد کند و لنت نیز قدرت لازم برای قفل نگه داشتن چرخها را ندارد
ترمز دستیهای الکترونیکی ( برقی ) یا دکمه ای
این ترمزها که به اختصار EPB یا E-Brake نیز نامیده میشود در پی بالا بردن کیفیت و قابلیتهای این ترمز ها ابداع شده اند . این نوع ترمز که به صورت دکمه ای و پدالی تعبیه میشود براساس نوع عملکردشان به دو دسته مجزا تقسیم خواهند شد . دکمه این ترمز برقی معمولا کنار اهرم دنده تعبیه میشود اما گاهی نیز زیر فرمان قرار دارد. در نوع پدالی عموما ۲۰سانتیمتر از پدال ترمز پایی فاصله دارد.
سادهترین نوع این ترمز ، نوع هیدرولیکی آن میباشد . در این مدل از ترمز دستی با استفاده از کشش اهرمها و کابلها میتوان مانع حرکت خودرو شد. نوع پیشرفته تر این مدل ترمز دستی برقی میباشد که به جای دستگیره ترمز، از یک دکمه استفاده خواهد شد . این دکمهها به صورت مستقیم با سیستم ترمز ارتباط ندارند، بلکه فعالسازی ترمز را از طریق نرمافزار انجام میدهند. این سیستم ترمز پارک برقی نیز نامیده میشود.
یکی از مزیت های اصلی و کلیدی برقی این میباشد که عملکرد همان ترمز های دستی قدیمی را تنها در یک دکمه نسبتا کوچک خلاصه کرده است. استفاده از این سیستم باعث میشود تا ساختار قدیمی و رایج ترمز دستی کنار گذاشته شود.
ترمز های دستی برقی نیز بر اساس عملکرد به دو نوع زیر تقسیم میگردند :
ترمز دستی الکترونیکی کابلی
این نوع از ترمز های دستی الکترونیکی سادهتر و ابتداییتر بوده و عملکرد آن نیز شبیه به ترمز مکانیکی است. در این نوع ترمز دو سیم نیز از دکمه ترمز به لنتها متصل شده اند. البته در میانه راه نیز یک موتور الکتریکی به منظور افزایش کارایی و دقت بیشتر قرار داده شده میباشد .
هنگامیکه راننده دکمه ترمز دستی را فشار میدهد، دو سیم به لنتهای جلو متصل شده و سپس سیمها توسط موتور الکتریکی کشیده میشوند. در ادامه این حرکت، لنتها نیز توسط موتور الکتریکی تنظیم میگردند.
ترمز دستی الکترونیکی غیر کابلی
این نوع ترمز های دستی نسبت به سایر آنها متفاوت میباشد . در واقع در آن از هیج اتصال کابلیای استفاده نشده و هیچ بخش مکانیکیای ندارد. قطعات و اجزای تشکیل دهنده آن تنها موتور الکترونیکی است که درون کالیپرهای چرخ عقب به کار رفته است. مکانیزم این نوع ترمز بر اساس لنتها و دیسکهای ترمز انجام میگیرد.
نحوه عملکرد آن بدین گونه است که با فشردن دکمه ترمز دستی، چراغ هشدار ترمز دستی روشن شده و گزارشی به سمت ECU ارسال میگردد. سپس ECU نیز دستور فعال سازی را به موتورهای الکتریکی انتقال میدهد. در این هنگام ترمز دستی فعال میشود. نحوه غیرفعال سازی آن نیز تنها به همین صورت و با فشردن مجدد دکمه ترمزدستی انجام میگیرد.
تفاوت بین ترمز دستی مکانیکی و الکترونیکی در چیست و کدامیک بهتر هست ؟
یکی از مزایای ترمزهای دستی الکترونیکی داشتن ایمنی بالای آنست که سبب شده افراد زیادی را به سمت خود جذب کند اما. ترمزهای دستی مکانیکی جزو قطعاتی از خودرو هستند که در گذر زمان به سرویس نیاز داشته و به خوبی عمل نمی کنند.
یکی دیگر از مزایای ترمز دستی برقی نسبت به مدل ترمز مکانیکی استفاده کردن راحت آن میباشد به شکلی که فقط با یک دکمه فعال می شود و فقط راننده قادر است پدال ترمز را نگه داشته تا این سیستم چرخ های خودرو را آزاد کند.اما در ترمز های دستی مکانیکی علاوه بر راننده هر فرد دیگری می تواند ترمز دستی را آزاد کند که این امر ممکن است موجب بروز سانحه گردد. در ادامه به بررسی مزایا و معایب هریک ازین دو مدل ترمز میپردازیم .
مزایا و معایب ترمز دستی مکانیکی
معایب:
- برای استاده از آن حتماً باید از نیروی انسانی استفاده شود.
- استهلاک زیاد لنت خودرو
مزایا:
- نسبت به مدل های اتوماتیک هزینه کمتری دارند.
- تعمیر آنها راحت تر انجام می گیرد.
- ارزانتر بودن قطعات مربوط
مزایا و معایب ترمز دستیهای الکترونیکی
معایب:
- قطعات آن هزینۀ بالاتری دارد.
- تولید این نوع ترمز ها نیز هزینه های بیشتری را شامل می شود.
- تعمیرات آنها نیز دشوارتر خواهد بود.
- سبب استهلاک بالاتر لنت خودرو می شود.
مزایا:
- درصد اطمینان بالاتر
- فضای کمتری را به خود اختصاص می دهد.
- آسان بودن در فعال کردن آن
- غیر فعال شدن اتوماتیک ترمزدستی
علائم و نشانههای خرابی ترمز دستی
برای داشتن ترمز دستی خوب و مناسب، این قطعه باید به صورت دورهای مورد بررسی و توجه قرار گیرد. اگر مدل اهرمی این قطعه به صورت استاندارد بالا نیایید یا به خوبی آزاد نشود، نشان دهند بروز مشکل و خرابی این قطعه میباشد . عدم کشش مناسب و کافی نیز میتواند یکی دیگر از نشانه های پایان یافتن طول عمر و فرا رسیدن زمان تعویض این قطعه میباشد .
این قطعه ی خودرو به دلایل مختلفی خراب میشوند . اما از شایعترین آنها میتوان به خرابی پمپ روغن ، تمام شدن لنت ها ، بروز مشکل در بوسترها اشاره کرد .
از علامتها و نشانههای رایج خرابی ترمزهای دستی در دو نوع پدالی و اهرمی را میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
- این قطعه ی کاربردی خودرو علارقم فعالسازی به درستی عمل نمیکند .
- ترمز دستی بعد از رها کردن اهرم، پدال یا دکمه به حالت اولیه خود باز نمیگردد.
- در هنگام فشرده شدن پدال و دکمه یا بالا آوردن اهرم، هیچ گونه مقاومتی احساس نمیگردد.
- در صورتی که ترمز به اندازه مناسب و استاندارد، ریگلاژ نشده باشد، پدال ترمز بیش از اندازه پایین میرود.
چه زمانی از ترمز دستی استفاده کنیم؟
یکی از مسائل یا به عبارتی یکی از دغدغههای اصلی رانندگان تازه کار، عدم اطلاع از زمان ترمز کشیدن صحیح خودرو است.
شما میتوانید به عنوان یک راننده در هر شرایط آب و هوایی و در مسیرهای سراشیبی یا سطح هموار از ترمز دستی استفاده کنید.
هنگامیکه ترمز خودرو از کار افتاده است، با بالا کشیدن اهرم ترمز دستی به آرامی، خودروی شما متوقف میگردد. البته استفاده از ترمز دستی در سرعتهای بالا خطرناک بوده و میتواند حادثه ساز باشد. به همین دلیل آموزش و نحوه استفاده از آن حائز اهمیت است.
نکته: اگر در طولانی مدت از ترمز دستی استفاده نشود، احتمال خرابی و زنگ زدگی آن وجود دارد و ممکن است که در مواقع ضروری کارایی لازم را نداشته باشد.
چند نکته مهم درباره ترمز دستی
شاید در نگاه اول، این قطعه یکی از سادهترین قسمتهای خودرو باشد که کار کردن آن بسیار راحت است. در حالیکه اینچنین نیست. همانطور که مطالعه کردید، مکانیزم و نحوه عمل کرد این قطعه وابسته به راننده و برخی از قطعات خودرو است. بنابراین نمیتوان به راحتی از کنار آن عبور کرد.
در این بخش به برخی از مهمترین نکات درباره ترمزهای دستی اشاره میکنیم.
- اگر ترمز دستی بیش از اندازه بالا کشیده شود، پایین آوردن آن کمی سخت خواهد شد. در این هنگام بهتر است که دکمه روی اهرم را فشار داده و همزمان کمی به سمت بالا آورده و سپس به سمت پایین هدایت کنید.
- در هنگام پایین آوردن ترمز دستی توجه داشته باشید که آن را به طور کامل پایین آورید. زیرا رها کردن نیمه کاره آن موجب آسیب به سایر قطعات میگردد.
- همانطور که میدانید به ترمزهای دستی، ترمزهای اضطراری نیز گفته میشود که در مواقع اضطرار و ضروری مورد استفاده قرار میگیرند. اگر علارقم فشردن پدال ترمز، خودرو متوقف نشد، میتوانید از ترمز دستی استفاده کنید.
شاید در نگاه اول، ترمز دستی یکی از سادهترین قسمتهای خودرو باشد که کار کردن آن بسیار راحت است. در حالیکه اینچنین نیست. همانطور که مطالعه کردید، مکانیزم و نحوه عمل کرد این قطعه وابسته به راننده و برخی از قطعات خودرو است. بنابراین نمیتوان به راحتی از کنار آن عبور کرد.
در این بخش به برخی از مهمترین نکات درباره ترمزهای دستی اشاره میکنیم.
- اگر ترمز دستی بیش از اندازه بالا کشیده شود، پایین آوردن آن کمی سخت خواهد شد. در این هنگام بهتر است که دکمه روی اهرم را فشار داده و همزمان کمی به سمت بالا آورده و سپس به سمت پایین هدایت کنید.
- در هنگام پایین آوردن ترمز دستی توجه داشته باشید که آن را به طور کامل پایین آورید. زیرا رها کردن نیمه کاره آن موجب آسیب به سایر قطعات میگردد.
- همانطور که میدانید به ترمزهای دستی، ترمزهای اضطراری نیز گفته میشود که در مواقع اضطرار و ضروری مورد استفاده قرار میگیرند. اگر علارقم فشردن پدال ترمز، خودرو متوقف نشد، میتوانید از ترمز دستی استفاده کنید.
نحوه غیرفعال شدن ترمز دستی در خودروهای جدید
در سیستمهای الکترونیکی تمام خودکار و غیر کابلی ترمز دستی، معمولا ترمزها به صورت اتوماتیک غیر فعال میشوند. این مزیت که در کاهش استهلاک قطعات خودرو در اثر حرکت با ترمز دستی فعال، نقش مهمی ایفا میکند در دیگر انواع ترمز دستی مشاهده نمیشود. در گذشته بسیار اتفاق میافتاد که راننده فراموش میکرد ترمز دستی را غیرفعال کرده و اهرم را رها سازد، درنتیجه مسافتی را با ترمز دستی فعال میپیمود که موجب آسیبهای زیادی به قطعات درگیر مانند چرخها و لنتهای ترمز میشد.
بنابراین خودروسازان اقدام به تعبیه چراغ هشدار برای ترمز دستی شدند که درصورت فعال بودن آن و شروع حرکت علامت داده و توجه راننده را به این نکته جلب میکند. همچنین بیاطلاعی از درصد استهلاک کشککها و توان فعالیت آنها باعث میشد که در مواقع اضطراری عمل نکرده و حوادثی به بار آید. لنت یا کشکک ترمزهای دستی در فواصل زمانی معین باید تعویض شده و سیستم ترمز دستی سرویس گردد. بیدقتی نسبت به این موضوع نیز گاهی منجر به کاهش توان لنتها و حوادث جبرانناپذیر میشد.
تفاوت ترمز دستی با ترمز پایی چیست؟
سیستم ترمزدستی کاملاً مجزا از سیستم ترمز پایی است. برای استفاده از این سیستم برعکس سیستم ترمز پایی هیچ نیازی به روغن ترمز نیست.
ترمزدستی نسبت به ترمز معمولی یا ترمز پایی بسیار کمتر مورد استفاده قرار میگیرد. لازم به ذکر است که ترمزدستی هرگز قابلیت جایگزینی به جای ترمز اصلی یا پایی را ندارد.
چه مواقعی می توان از ترمز دستی استفاده کرد ؟
استفاده طولانی مدت ازاین قطعه به علت ایجاد استحکام خطرناک میباشند. معمولاً برای متوقف ساختن خودرو در سطوح شیبدار، پارک کردن خودرو، کم کردن سرعت خودرو در مواقع اضطراری و انجام حرکات نمایشی میتوان از ترمزدستی استفاده کرد.
محل قرارگیری ترمزدستی کجاست ؟
استفاده اصلی از این قطعه به منظور نگهداری و پارک خودرو در توقفگاهها است. بههمین سبب ترمزدستی باید بر روی قطعاتی قرار بگیرد که بتواند کارایی خود را به نحو احسن داشته باشد.از اینرو محل قرارگیری ترمزدستی یا بر روی چرخها است که مانع از چرخیدن چرخها شود و یا اینکه بر روی میللنگ گاردان قرار میگیرد که مانع از گردیدن میللنگ خودرو و حرکت خودرو شود.
البته ناگفته نماند که در داخل کابین خودرو سیستم ترمزدستی یا همان ترمز پارک عموماً در کنسول مرکزی خودرو یا در بین صندلی راننده و درب اتومبیل قرار میگیرد.
دلیل استفاده کوتاه و متناوب ترمز دستی چیست ؟
این قطعه به واسطه ایجاد استحکاک بین بازوهای ترمز و کاسه چرخها منجر به توقف خودرو در حین سرعت میشود. از اینرو اصطکاک طولانی تولید گرمای زیاد نموده و ممکن است فلزات و لنت را سرخ کند، به همین سبب است که کاربردآن باید کوتاه و متناوب باشد. زیرا در غیر این صورت ممکن است منجر به آتشسوزی گردد.