اواپراتور (Evaporator) به معنی تبخیر کننده ، وسیله ای است که یک ماده را از فاز مایع تبخیر کرده و آن را به حالت گاز (بخار) تبدیل می کند . در واقع یکی از مهم ترین قطعات سیستم کولر میباشد و همچنین یک مبدل حرارتی برای خودرو محسوب می شود .
قطعه اواپراتور از جنس فلز می باشد و این قطعه تشکیل شده از لوله های نازک فلزی است و یک مایع در لوله های اواپراتور در حال حرکت می باشد . مایعی که در لوله های اواپراتور می باشد با گرفتن گرما از محیط ( اواپراتور ) از حالت مایع به گاز ( گاز مبرد ) تبدیل می شود ؛ در واقع با گرفتن گرما از این قطعه خنک می شود .
امروزه نمی توان نقش تهویه هوا را در خودروها نادیده گرفت . نصب تهویه مطبوع یک ویژگی اجباری است که در هر خودرویی وجود دارد . نقش تهویه مطبوع بسیار مهمو ضروری است ، از این رو شرایط باید حفظ شود تا بتواند برای راحتی راننده و مسافران در طول سفر بهترین عملکرد را داشته باشد .
سیستم تهویه مطبوع خودرو دارای بخش های مختلف می باشد و از قطعات مختلفی تشکیل شده است . در ادامه به معرفی تعدادی ازین قطعات تشکیل دهنده سیستم تهویه میپردازیم :
اواپراتور یک واحد خنک کننده نیز نامیده می شود که وظیفه آن آزاد کردن هوای خنک در کابین خودرو است. به عبارت ساده ، این قطعه در خودرو بسیار شبیه به یک یخچال کار می کند .
در اواپراتور یا تبخیر کننده ، همه شرایط برای تبدیل مایع به گاز محیا می باشد ، در این وضعیت مایعی که برای تبدیل به گاز می باشد که به آن مبرد گفته می شود ، گرمای محیط را جذب کرده و دچار تغییر حالت شده و به گاز تبدیل می شود . هوای اتاق سرنشین از طریق یک فن به سمت این قطعه هدایت می شود و پس از گذشتن از میان لوله های بسیار باریک آن، خنک شده و رطوبت آن نیز جذب می شود .
محل قرارگیری این قطعه تبخیر کننده پشت داشبورد خودرو است و فن خودرو به این قطعه متصل می باشد که وظیفه ی انتقال هوای خنک از این قطعه به داخل اتاق خودرو را برعهده دارد . این قطعه به شدت حساس می باشد و با کوچک ترین ضربه آسیب می بیند. این اواپراتور از لوله های مارپیچی تشکیل شده که یک سر آن به بخش دیس شارژ و سر دیگر آن به کمپرسور متصل است. تعویض این قطعه می‌تواند کار فشرده‌ای باشد و عموما پس از تعویض نیاز به شارژ کامل سیستم خواهد بود .
دلایل خرابی اواپراتور
اواپراتور قطعه‌ای بسیار حساس میباشد و دارای لوله‌های بسیار نازک و باریک میباشد که در مجموعه‌ی HVAC (Heating, Ventilating and Air Conditioning) نصب می‌شود. کوچکترین ضربه یا فشاری می‌تواند به این قطعه آسیب بزند و عملکرد آن را دچار مشکل کند . علاوه بر ضربه و فشار برخی دیگر از عوامل خرابی این قطعه رشد قارچ و باکتری روی آن و یخ زدن لوله‌های آن میباشد .
همچنین بسیاری از علائم مانند جریان هوا ضعیف یا هوای گرم , بوی عجیب و عدم فعال شدن کمپرسور می تواند نشان دهنده مشکلات مختلف در سیستم تهویه مطبوع باشد ، بنابراین مهم است که مراقب باشید .
رشد قارچ و باکتری روی اواپراتور :
همیشه روی این قطعه در خودرو رطوبت و قطرات آب وجود دارد و نور آفتاب به این قسمت نمی‌رسد ، به همین دلیل شرایط بسیار مناسبی برای رشد انواع قارچ و باکتری میسر می‌سازد همچنین افزایش گرد و غبار و قارچ روی این قطعه همچون یک عایق عمل می‌کنند و مانع تبادل حرارت مناسب اواپراتور و محیط می‌شوند به این ترتیب از تبادل حرارتی آن کاسته می‌شود به میزان زیادی از کارایی سیستم کولر می‌کاهد .
همچنین این موضوع موجب می شود تا وقتی کولر روشن می شود ، برای حدود چند دقیقه بوی نامطبوعی که حاصل از فعالیت باکتری ها و قارچها می باشد ، در کابین خودرو حس شود .
یخ زدن لوله ها :
میزان سرمایش اواپراتور به میزانی است که ممکن است قطرات آب یخ بزنند . در این شرایط اگر کولر مداوم کار کند میزان یخ زدگی ممکن است به قدری افزایش یابد که فاصله‌ی بین لوله ها کامل یخ بزند. در این حالت مسیر عبور هوا مسدود شده و سیستم از کار می افتد .
چنانچه در هنگام تعمیرات و یا در اثر تصادف ، ضربه ای به این قطعه وارد شود و موجب سوراخ شدن آن گردد ، گاز موجود در سیستم تخلیه شده و عمل خنک کاری توسط کولر انجام نخواهد شد .
جریان هوای ضعیف یا هوای گرم :
جریان هوای ضعیف عموماً به دلیل نشتی در جایی از سیستم است که بر اثربخشی آن تأثیر می گذارد .
کمپرسور فعال نمی شود :
نشتی در این قطعه ممکن است منجر به کاهش فشار شود ، به این معنی که کمپرسور برای گردش مبرد در اطراف سیستم و به اواپراتور فعال نمی شود .
نتیجه گیری
وظیفه اصلی این قطعه جذب گرما است . همان‌طور که هوای گرم تر از طریق فن از بیرون خودرو به داخل کشیده می‌شود از روی پره های آلومینیومی اواپراتور سرد می‌گذرد ، باعث گرم شدن مبرد مایع فشار پایین و سرد شده و به گاز تبدیل می‌شود . دمای ایده آل اواپراتور حدود ۰ درجه سانتی‌گراد میباشد .
ساده ترین راه برای جلوگیری از آسیب اواپراتور ، حفظ منظم سیستم تهویه مطبوع خودرو ، مانند تمیز نگه داشتن کابین خودرو و حفظ RPM ماشین است . تعمیر و نگهداری تهویه مطبوع می تواند همزمان با سرویس های دوره ای شما در تعمیرگاه های خودرو انجام شود . پس از آن تعویض فیلتر دمنده نیز برای جلوگیری از کثیف شدن و خوردگی آن مهم است .
