دینام (به انگلیسی Alternator) یا ژنراتور در واقع یک تولید کننده برق در خودرو است. این قطعه الکتریکی وقتی موتور روشن می شود به وسیله آرمیچر داخلی که شامل یک سیم پیچ میدان میباشد و بوسیله میدان مغناطیسی ایجاد شده برق لازم را تولید مینماید. دینام از یک پوسته فلزی، دوعدد بالشتک، آرمیچر، بوش، کلکتور، فولی و چند قطعه زغال تشکیل شده است. هدف اصلی آن تولید جریان مستقیم یا جریان dc برای شارژ باتری خودرو و تامین انرژی جریان الکتریکی مورد نیاز یک خودرو و یا دستگاه دیگر میباشد.در صورتی که دینام در خودرو وجود نداشت باتری پس از استفاده برای روشن شدن خودرو و برق رسانی به دیگر قسمت های آن خالی می شد و عملاً کارکرد دیگری نداشت. از آنجایی که برق ذخیره شده در باتری خودرو برای دیگر مصارف مانند چراغ ها، بخاری، کولر و… کافی نیست عملاً وظیفه تامین انرژی الکتریکی مورد نیاز آنها بر عهده دینام است.
طرز کار دینام خودرو
این قطعه نوعی موتور الکتریکی است که وظیفه تامین انرژی الکتریکی مورد نیاز اتومبیل را برعهده دارد و از طریق چرخش پوسته، دینام در محور خود و با استفاده از سیم پیچ الکتریکی در زمان روشن بودن اتومبیل انرژی مورد نیاز خودرو را تولید میکند. به بیانی دیگر میتوان گفت با چرخش آرمیچر دینام در مدار مغناطیسی بالشتکهای بدنه آن برق تولید میشود، این انرژی به وسیله زغالها دریافت شده و خروجی مورد نیاز را ارائه میدهد. دینام از یک سیم پیچ الکتریکی متحرک به نام روتور و مجموعه ای ثابت از سیم پیچ به نام استاتور و یک یکسو کننده ولتاژ وهمچنین از تعدادی جاروبک برای حفظ ارتباط الکتریکی با روتور و یک قرقره (پولی)تشکیل شده است.که همه این قطعات به غیر از قرقره داخل یک پوسته آلومینیومی قرار دارد. با دوران تسمه دینام به چرخش درآمده و انرژی مکانیکی مورد نیاز برای تبدیل به انرژی الکتریکی را کسب می کنند. دینام از قطعاتی مانند پولی، پروانه خنک کن، درپوش جلو، روتور، استاتور، دیود، آفتامات، بلبرینگ، پوسته انتهای، زغال دینام و کالکتور تشکیل شده اند. همچنین دینام معولا در جلوی موتور قرار می گیرد.
اجزای دینام خودرو
دینام نیروی الکتریکی متناوب را از طریق الکترومغناطیس و از طریق رابطه استاتور و روتور تولید می کند؛ این برق تولید شده به باتری هدایت می شود و ولتاژ را برای اجرای سیستم های مختلف الکتریکی ماشین فراهم می کند. به دلیل ایجاد حرارت زیاد در جریان تولید نیروی الکتریکی توسط دینام بدنه آن را معمولاً از جنس آلومینیوم می سازند تا حرارت را به سرعت منتقل کند. همچنین برای تسریع این فرایند بر روی عقب و جلوی دینام دریچه های وجود دارد که هوای گرم را از طریق پروانه خنک کننده موجود در داخل دینام به خارج منتقل می کنند.در داخل دینام مجموعه ای ثابت از سیم پیچ ها وجود دارد که آن را استاتور می نامند؛ همچنین یک سیم پیچ الکتریکی متحرک در داخل دینام قرار گرفته است که به آن روتور می گویند. این دو سیم پیچ نقش اصلی را در تولید جریان الکتریکی بر عهده دارند. آفتامات دینام نیز قطعه ای است که وظیفه ای مانند رگلاتور را ایفا می کند.
وظایف دینام در خودرو
۱- شارژ کردن مجدد باتری : اصلی ترین ماموریت و وظیفه یک آلترناتور یا دینام خودرو تولید برق برای شارژ مجدد باتری ماشین است. یک باطری ماشین به تنهایی، دارای قدرت و ظرفیت لازم برای استارت زدن و به حرکت درآوردن یک ماشین برای مدت طولانی نیست. بدون یک آلترناتور، شارژ یک باتری نو، بسته به نوع زمین و همچنین این که آیا شما از سایر کارهای تخلیه برق مانند چراغ های جلو یا رادیو استفاده می کنید یا خیر، حداکثر بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه دوام می آورد. آلترناتور در هنگام استفاده از خودرو، باتری را مجدداً شارژ می کند.
۲- تبدیل انرژی مکانیکی به انرژی الکتریکی : بنزین از مخزن گاز به پیستون ها در شفت میل لنگ گرفته می شود، جایی که احتراق اتفاق می افتد. شفت میل لنگ مواد منفجره را از احتراق به یک کمربند مارپیچ منتقل می کند که به آلترناتیو متصل است. همانطور که چرخ دنده متناوب چرخش می کند، با تولید یک آهنربا و کویل سیم مسی ساخته می شود. که انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل می کند. داشتن یک چرخ دنده مکانیکی، تنش کمربندهای متناوب شما باعث می شود که آلترناتور در یک سطح کارایی بالا نگه داشته شود.
۳- تامین برق مورد نیاز اجزای الکتریکی ماشین : تقریباً تمام بخش های سیستم الکتریکی، توسط آلترناتور تغذیه می شوند. اگر چه ممکن است گاهی مقدار کمی الکتریسیته به طور مستقیم از باتری گرفته شود. اجزای الکتریکی ماشین شما شامل فن های خنک کننده موتور، اجزای سیستم تزریق سوخت، سیلندر احتراق، رادیو، فرمان EPS، پاور ویندوز، چراغ های جلو و برف پاک کن ها. اگر مشکوک هستید که آلترناتور شما به درستی کار نمی کند. استفاده از کمترین مقدار ممکن برق تا زمانی که آلترناتور شما تعمیر شود، به شما کمک می کند.
انواع دینام خودرو
۱ – انواع دینام بر اساس تعداد ذغال ها :
- دو زغاله: در خودروهای معمولی استفاده میشود.
- سه زغاله: از قدیمی ترین دینامهاست که دیگر تولید نمیشود.
- چهار زغاله: در خودروهایی که مصرف زیادی دارند( اتوبوس های مسافربری) البته تقریبا در همه خودرو های امروزی بدلیل افزایش تعداد مصرف کننده های برقی ازین نوع دینام استفاده میشود.
۲ – بر اساس نوع اتصال بدنه قطب ها :
جریان مصرفی قطب های دینام از زغال مثبت گرفته شده و بعد از کنترل مقدار جریان بوسیله افتامات اتصال بدنه میشود.
- دینام با اتصال بدنه داخلی: در این نوع اتصال ، جریان لازم قطب های دینام از F افتامات به میدان دینام (F) می رسد و در داخل بدنه دینام اتصال بدنه میشود.
- دینام با اتصال بدنه خارجی: در این نوع اتصال ، جریان لازم قطب های دینام از زغال مثبت گرفته شده و بعد از کنترل بوسیله افتامات اتصال بدنه میشود.
تسمه دینام خودرو
دینام معمولاً به وسیله یک تسمه که به تسمه دینام معروف است به موتور و میل متصل می شوند.
تسمه دینام قطعهای بسیار کاربردی است که انرژی موتور را به قطعاتی مانند دینام، واتر پمپ، سیستم تهویه مطبوع و پمپ فرمان هیدرولیک انتقال میدهد، این قطعه از طریق انرژی دورانی موتور به حرکت واداشته شده و با به حرکت در آوردن دینام خودرو باعث تبدیل نیروی حرکتی به الکتریکی میشود. این قطعه نقش بسیار مهمی در اتومبیل دارد به گونهای که اختلال در عملکرد آن حرکت اتومبیل را با مشکل مواجه میکند.
در گذشته دینام به صورت جداگانه توسط یک تسمه به موتور متصل می شد اما در خودروهای امروزی اکثر قطعاتی که نیاز دارند که انرژی مکانیکی از موتور دریافت کنند یا یک تسمه مشترک به آن متصل می شوند.