یکی از اصلی ترین بخش های خودرو ها سیستم تعلیق است. این سیستم که وظیفه راحت تر کردن کنترل خودرو و دفع ارتعاشات و نوسانات را دارد از اجزایی همانند سیبک، فنرها، کمک فنر ها و … تشکیل شده است. وظیفه اصلی سیستم تعلیق در واقع اتصال بدنه و چرخ ها به یکدیگر و مدیریت ارتباط بین جاده و خودرو است. سیستم تعلیق خودرو در وظایف دیگری مانند هدایت خودرو، شتاب گرفتن آن و همچنین ترمز و توقف خودرو نیز نقش مهمی را ایفا می کند. یکی از اجزای بسیار مهم سیستم تعلیق، کمک فنر است.
کمک فنر یا جاذب ضربه (Shock Absorber) یک قطعه مکانیکی است که در نزدیکی چرخ های خودرو نصب می شود و وظیفه دارد که نوسانات ایجاد شده در فنر خودرو را کنترل و در نهایت از بین ببرد. در ادامه ی این نوشتار از مجله یدک مال به معرفی و بررسی کامل این قطعه می پردازیم؛ با ما همراه باشید.
کمک فنر چیست؟
همانطور که گفته شد کمک فنر یا جاذب ضربه (Shock Absorber) یک قطعه مکانیکی است که در نزدیکی چرخ های خودرو نصب می شود و وظیفه دارد که نوسانات ایجاد شده در فنر خودرو را کنترل و در نهایت خنثی و نابود کند. میزان حرکت فنر و ارتعاشات وارده به این قطعه را می توان عامل اصلی افزایش یا کاهش عمر کمک دانست. همچنین این قطعه از یک طرف به شاسی متصل است و از طرف دیگر به سیستم تعلیق خودرو وصل شده است.
در واقع زمانی که نیرویی به فنر وارد می شود؛ فنر فشرده شده و مقداری انرژی در آن ذخیره می شود که پس از رها شدن این انرژی آزاد می شود در این حالت کمک فنر با تبدیل انرژی جنبشی ناشی از ضربه یا ارتعاش به یکی از اشکال دیگر انرژی که معمولا به صورت حرارت است وظیفه خنثی کردن ارتعاشات را انجام می دهد. در صورت عدم وجود کمک در خودرو و از بین نرفتن نوسان فنر چرخ خودرو از سطح جاده جدا می شد و کنترل خودرو از اختیار راننده خارج می شد؛ همچنین نرمی و راحتی سواری نیز کاهش می یافت.
کمک فنر چگونه کار می کند؟
برای توضیح نحوه عملکرد کمک فنر به زبان ساده باید گفت که این قطعه دارای پیستونی است که در انتهای آن سوراخ های ریزی قرار گرفته و یک پیستون که معمولاً یک میله فولادی است در درون آن قرار دارد. پیستون کمک، درون یک محفظه فلزی که معمولاً از روغن پر شده است قرار گرفته و در راستای محور در درون این سیال حرکت می کند. از آنجایی که روغن درون کمک تحت فشار است برای جلوگیری از خروج آن از درون محفظه، این محفظه را به صورت کامل آب بندی می کنند.
زمانی که فنر و به دنبال آن کمک فنر تحت فشار قرار می گیرند و فشرده می شود روغن یا سیال موجود در این قطعه از منافذ درشت تر خارج می شود و پس از اینکه فشار از روی کمک خارج شد این روغن از منافذ کوچکتر تعبیه شده در پیستون به محل اولیه خود بر می گردد. دلیل تفاوت اندازه منافذ نیز مدیریت ارتعاش حاصل از ضربه و میرا کردن آن و همچنین روان بودن حرکت این قطعه است. روغن موجود در کمک، همچنین وظیفه دارد که حرارت ایجاد شده بر اثر تبدیل انرژی جنبشی را جذب و به هوای آزاد منتقل کند.
اجزاء کمک فنر
کمک فنر در ظاهر استوانه ای عموما فلزی است که از قطعات مختلفی تشکیل شده است. این قطعه که در واقع پمپی سیال است دارای اجزایی درونی و بیرونی است. برای درک کامل و بهتر نحوه عملکرد این قطعه بهتر است که اجزای آن را کامل بشناسیم. این اجزا عبارتند از:
ضربه گیر: خاصیت ارتجاعی دارد و مانع انتقال ضربات به میل کمک می شود. گاهی هم خود در یک محفظه فلزی دیگر قرار می گیرد.
میل کمک: میله‌ای فولادی که در وسط محفظه سیال قرار می‌گیرد و از پیستون عبور می کند. این میله که میل پیستون کمک فنر نیز نامیده میشود در بالا به توپی وصل است.
پایه کمک: قسمت پایین محفظه سیال تعبیه شده و هنگام جمع شدن کمک فنر مانع از برخورد میل کمک به کف محفظه میشود.
سوپاپ: سوراخ‌های کف پیستون هستند که سیال از این سوراخ‌ها بین محفظه بالایی و پایینی سیال تردد دارد.
توپی سر کمک: بخشی بیرون از بدنه و حفاظ ضربه‌گیر است و در بالای کمک‌فنر بوده که برای اتصال آن به شاسی به کار می‌رود.
پیستون: محفظه سیال به دو قسمت پایینی و بالایی تقسیم میشود. پیستون بین این دو قسمت قرار می‌گیرد.
محفظه سیال: محفظه‌ای که سیال کمک‌فنر را در خود جای می‌دهد. قسمت پایینی آن درون قسمت بالایی حرکت می‌کند و بالا و پایین می‌رود.
ماده سیال: این ماده به دو صورت گاز و یا مایع استفاده میشود.
بخش بیرونی و ظاهری کمک فنر ممکن است اشکال متفاوتی داشته باشند اما اجزای داخلی عموما به همین شکل هستند.
انواع کمک فنر
امروزه خودروساز های مختلف از کمک فنرهای مختلفی در سیستم تعلیق خودروهای خود استفاده می کنند. از پر استفاده ترین انواع کمک می توان به کمک فنر هیدرولیکی یا همان روغنی، گازی یا بادی، تلسکوپی، هیدرواستاتیکی و اهرمی اشاره کرد.
نشانه های خرابی کمک فنر چیست؟
وجود نقص و ضعف در کمک فنر می تواند آثار زیانباری برای خودرو داشته باشد. عدم پایداری خودرو در جاده، کنترل سخت خودرو برای راننده و کاهش کیفیت سواری خودرو از مهمترین اثرات عدم عملکرد درست کمک ها بر خودرو است. به صورت کلی کمک فنر خودرو ارتباط تنگاتنگی با ایمنی خودرو دارد و در صورت وجود هر گونه مشکل یا ایرادی اکیدا توصیه می شود که هر چه سریعتر به رفع آن اقدام شود.
از نقص ها و ایراد های متداول و نشانه های وجود مشکل در این قطعه خودرو می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایراد ظاهری: اولین مشکلی که به راحتی قابل تشخیص است هرگونه آسیب به کمک فنر یا تغییر شکل آن است که می تواند بر اثر تصادف یا ضربه ایجاد شده باشد. همچنین در صورتی که محل استقرار کمک، دچار افتادگی شده باشد نشان دهنده وجود ایراد در این قطعه است که باید در اولین فرصت نسبت به حل مشکل اقدام کرد.
- روغن زدن یا نشتی روغن: با وجود اینکه محفظه حاوی سیال در کمک ها آب بندی شده است اما ممکن است به هر دلیلی این آب بندی دچار مشکل شود و سیال درون محفظه از آن خارج شود. به این ترتیب در صورت وجود روغن بر روی این قطعه یا نشتی روغن در اطراف آن باید به تعویض کمک، اقدام کرد.
- بالا و پایین شدن بیش از حد فنر ها: در صورتی که خودرو در مسیرهای ناهموار بیش از حد بالا و پایین شود و حالت فنری داشته باشد مشخص است که ایرادی در کمک فنر خودرو وجود دارد که باید هر چه سریعتر این قطعه را تعویض کرد.
- شیرجه خودرو هنگام ترمز: شیرجه رفتن خودرو در ترمزهای شدید نیز یکی از نشانه های دیگر وجود نقص عملکردی در کمک فنر است.
- سخت بودن کنترل خودرو در پیچ ها: در صورتی که در پیچ ها خودرو بیش از حد بپیچد و کنترل آن برای راننده دشوار باشد نیز باید وضعیت کمک فنر مورد بررسی قرار گیرد.
- صدای زیاد: وجود سر و صدا در زمان عبور از مسیرهای ناهموار، از روی سرعت گیر، هنگام شتاب گرفتن یا ترمزهای شدید نیز می تواند نشان دهنده وجود نقصی در کمک فنر خودرو باشد.
- کشیده شدن خودرو به یک سمت: در صورتی که خودرو هنگام حرکت به یک سمت کشیده می شود نشان دهنده وجود ایرادی در سیستم تعلیق یا یکی از اجزای آن از جمله کمک فنر است.
- لاستیک سابی: لاستیک سابی یا از بین رفتن قسمتی از آج تایر نیز یکی دیگر از نشانه هایی است که در صورت مشاهده آن سیستم تعلیق خودرو یا اجزای آن مانند کمک فنر باید توسط متخصصین مورد بررسی قرار بگیرد.
- بالا و پایین شدن چرخ ها روی جاده: در صورتی که چرخیهای خودرو به اصطلاح روی سطح جاده برقصند و یا بالا و پایین روند ممکن است دلیل این اتفاق فرسودگی فنر ها و کمک ها باشد که باید در سریعترین زمان برای حل این مشکل اقدام کرد.
منبع: مجله رنو ایران
با درود، احترام و با نهایت تشکر از مقاله‌های آموزشی کامل و جامع‌تان که برای بالا رفتن فهم علمی جامعه به رشته تحریر در می‌آورید.